Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową a odpowiedzialność wspólników za zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia.

“(…) art. 574 K.s.h. jest przepisem szczególnym, rozszerzającym krąg podmiotów odpowiedzialnych za długi przekształconej spółki osobowej powstałe przed przekształceniem, za które, gdyby przepisu tego nie było, odpowiadałaby jedynie spółka przekształcona, jako następca prawny przekształconej spółki osobowej” – wyrok SN z dnia 6 listopada 2011 r., sygn. akt I CSK 154/09.

Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy zasadami odpowiedzialności jakie mają zastosowanie względem wspólników spółek osobowych a zasadami odpowiedzialności jakie tyczą się wspólników spółek kapitałowych. W spółkach kapitałowych wspólnicy zasadniczo nie ponoszą odpowiedzialności własnym majątkiem osobistym. Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja wspólnika spółki osobowej. Pozornie wydawać by się zatem mogło, że przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową skutkowałoby zapobiegnięciem ponoszenia odpowiedzialności przez wspólników przekształconej spółki. Takie posunięcie szczególnie kusząco jawi się zatroskanym wspólnikom spółek osobowych podczas poważnych turbulencji finansowych. Gdyby ten zabieg rzeczywiście mógł przynieść oczekiwany rezultat, sytuacja wierzycieli przekształcanej spółki byłaby, oględnie rzecz ujmując, nie do pozazdroszczenia. Racjonalny ustawodawca wyszedł jednakże naprzeciw słusznym interesom wierzycieli chroniąc ich przed nieuczciwością dłużników – wspólników spółki osobowej – czemu dał wyraz treścią art. 574 kodeksu spółek handlowych.

Zgodnie z wyżej wymienionym artykułem wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia.  Przy czym powstanie zobowiązania przed dniem przekształcenia nie oznacza, że wierzytelność wynikająca z tego zobowiązania musiała być także wymagalna przed tym dniem. Bez znaczenia pozostaje również charakter zobowiązania (pieniężny lub niepieniężny) oraz kwestia czy zobowiązanie zaciągnięte przez wspólników spółki osobowej wiązało się z przedmiotem działalności spółki, czy też pozbawione było takiego związku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21.12.2006 r. (VI ACa 565/06, Rej. 2006, Nr 12, s. 193).

W praktyce oznacza to, że pomimo iż w obrocie gospodarczym występuje spółka kapitałowa, to jej wspólnicy za dawne zobowiązania przez okres trzyletni wciąż ponosić będą odpowiedzialność na zasadach mających zastosowanie do wspólników spółki osobowej. Odpowiedzialność tychże wspólników ma charakter m.in. osobisty, nieograniczony, solidarny ze spółką oraz pozostałymi wspólnikami oraz subsydiarny względem spółki.

Reżim odpowiedzialności wspólnika spółki kapitałowej kształtuje się zdecydowanie korzystniej z punktu widzenia jego interesów. Zasadniczo ustawodawca nie przewiduje ewentualności dochodzenia przez wierzyciela należności z majątku osobistego wspólnika spółki kapitałowej. Z uwagi na treść art. 574 k.s.h. sytuacja wierzycieli nie doznaje mimo to ujemnych skutków. Ochrona wierzycieli jest jednakże, jak już wspomniałem, ograniczona w czasie. Rozciąga się na okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia. Wspomniany trzy letni termin nie narusza ogólnych przepisów o przedawnieniu roszczeń. Poza tym jest uwzględniany przez sąd z urzędu, co wynika z  jego zawitego charakteru (wyrok SN z dnia 19 marca 2010 r., sygn. akt III CSK 170/09, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I ACa 932/11).

W świetle art. 819¹ K.p.c. przekształcenie spółki osobowej już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego nie zaburza w żaden sposób przebiegu tego postępowania.  Czynności dokonane przez komornika przed przekształceniem spółki pozostają skuteczne także po przekształceniu.

Dla porządku odnotowania wymaga fakt, iż odpowiedzialności na zasadach określonych w treści art. 574 k.s.h. nie ponoszą partnerzy spółki partnerskiej zgodnie z art. 95 kodeksu spółek handlowych, akcjonariusze przekształcanej spółki komandytowo-akcyjnej oraz komandytariusze przekształcanej spółki komandytowej jeżeli wnieśli wkład nie niższy niż suma komandytowa.

Adwokat Paweł Szalon